Is-beddelada Sucuudiga: Shucuubta Carabta Maxaa Kala Gudboon

Aroornimadi 29 april ayaa shacabka sucuudigu ku  waaberiisteen decreetooyin boqortooyo uuu ku baddalay safkii dhaxaltooyada  ee boqortooyada, iyo wasaarado  kale oo muhiim ah. Boqorka aya u dallacsiiyay Maxamed Bin Naa’if,  sugaha labaad ee kursiga suge koobaad, inankiisa Amiir Maxamed Bin Salmaan ka dhigay sugaha 2aad kursiga boqortooyada. Isbedalka wasaaradahana ugu muhiimsan xil wareejinta Sacuud ALfaysal, oo booska wasaaradda arrimaha dibbada  hayay 39 sano.

Go’aanadan aya la isku raacsanyay in ay wax badan ka badalayaan siyaasadda sucuudiga iyo dabeecada boqortooyada lafteerkada.

Siyaasadda arrimaha dibadda ayaa la saadalinayan inay noqon doonto mid ka dhiirran sidii hore, kuna astaansan firfircooni iyo falgalinta awoodeeda gobaleed..Ilaalinta awoodda ay gobolka ku dhex leeday iyo is-hortaagga Iran iyo hankeeda ayaa udub dhaxaad u ahaanaya siyaasadda dibadda. hawl galka Sucuudigu  March ka bilaabay Yemen oo ay hormuud ka yihiin labada amiir ee hadda safka dhaxaltooyada isaga danbeeya, ayaa marxalladan cusub lagu daah furay.

Is beddelka ku imanaya hoggaanka dalka isna wuxu ka cadyay in markii koowad, 62 sano kadib dhimashadii aasaasihi dawlada sucuudiga, in ay suurto gal tahay inamadiisii cid aan ahayn xukunka qabato. Boqor salmaan ayaa sidaas ku noqonaya boqorka ugu danbeeya ee ina Cabdicasiis ah oo dalka ka taliya, isago so afjaraya lix nin oo walaalo ah oo dalka taladiisa u kala danbeeyay. Go’aannadan aya iyagu tobanaan sano ay saamayntoodu la joogayaan. Labada amiir ayaa da’doodu yartay ( 30, 55 sano), albaabka dhaxaltooyada kursiga muddo dheer sidaas ku xidhnaanaya. 

Tallaabadan ayaa xal u noqonaysa mushkilada boqoradda gaboobayay ee xaaladdooda caafimaad liidato. Laba dhaxaltooyo suge ayaa dhintay intaanu Salmaan bin Cabdicasiis xukunka dhaxllin. Boqorku isagu waa 79 jir iminka, warar badan ayaa sheegaya in uu ALZEHEIMER qabo. Shantii boqor ee kadanbeeyay aasaasaha aya celcelis ahaan mid kastaa  wuxuu talinaayay  12.5 sano. Marka la eego yaraanta da’da labada amiir  (celcelis 45) ayaa tobanaanka sano ee soo socda dalka hoggankiisa in ay haynayaan loo badaniyaa.

Tallaabadan ayaa ilaa xad ay suurto galiyay –gaar ahaan magacaabida inanka boqorka-  taageerada uu boqorku  ka helay hawl galka Yemen uu ka bilaabay. Taageeradan ayaa waax ka tilmaami karaysa diyar garawga carabtu u hayaan soo dhaweeyaan maamulada kaligood taliska intay danaha dalka, ka difaacidda cadawga dibadda , ay u heellan yihiin.

Haddaba intaan aynaan u xamaasadoon isbeddelada uu boqorku  sameeyay waxa mudan in la darso waxay u sidaan marka hore shacabka sucuudiga, kadibna shucuubta carabta ee kacdoonka ku jirta.

Is-beddellada iyo Shacabka Sucuudiga:

 Dhanka shacabka sucuudiga haddayn eegn, nasiib darro go’aannadan saamaynaya noloshooda tobanaanka sanee soo socda waxa la go’aamiyay iyadoon qof kaliyata lagala tashan 30 milyan ee shacabka dalkaas.  Inta qasri ballaadhan ay ku shireen dhawr nin ayaa loo go’aamiyay cidda hadda u talinaysa iyo cidda marku dhinto ka danbaynaysa iyo kaa cidda kasii danbayn doonta! 197 maalmood gudahood ayaa laga codsaday shacabka sucuudiga in ay la baayactamaan raga dhaxlaaya taladooda sida hantida lookala dhaxlo. 

Daahfurnaan la’aanta ayaa sii fool xumaynasa arrinta dhaxaltooyada; Maxamed bin Salmaan da’diisa xataa warbaahintu ma garanayso. In uu soddomeeyada ku jiro ayuun baa laga war  hayaa. Waa intay soomaalidu Axmed cabdi godane, hogaamiyihii hore Al-Shabb,  ka taqaanay oo lagu daray sawirradiisa oo dhawrkii bilood ee u danbeeyay aad loo arkaayay!

Xaaladda xuquuqul aadamaha ayaan wax badan iyana iska beddelayn. Maxamed bin Naa’if oo intaanu 2012 wasiirka arrimaha gudaha noqon aabihi 13 kii sano ee ka horeeyay kala shaqaynayay isla wasaaradaas, ayaa sumcaddiisu aad u liidataa. 30 kun oo maxbuus siyaasi ayaa ku xidhan jeelasha wasaaraddiisu ay maamusho.  Ololaha cabudhinta islaamiyinta ee  11 September kadib ayaa amiirku uu hormuud ka ahaa. waa siduu ku muutaystay  in Tiifiiga  MSNBC ee maraykanku ay ku magacawdo Generalka la dagaalanka argagixisada.

Marka laga yimaado shakhsiyadda masuuliyiinta, siyaasadda boqortoyada ee xuquuqul aadamaha ayan wax iska beddelin ilaa hadda.  Xorriyat qawlka ayaa qaamuuska boqortooyada ku jirin.Furashada Axsaabta siyaasiga ayaa ah danbi jeel lagu muutaysto . Ilaa haddana waxaa xidhan dhalin yar sanadkii hore dhammadkiisi fiidyawyo youtube ka soo galiyay ay kaga cabanayaan xaaladda maciishada ee dalka. Wax isna kamid ah kumaaanka boojane damiir ee jeelasha boqortooyada ku xidhan C.Casiis AL-Wahiiibi, aasaasaha xisbiga umadda ee islaamiga (Xisb AL-ummah al-islaami). Iyo dabcan dumarka dalku ilaa hadda gaadhi inay kaxaystaan waa ka mamnuuc.

Shacabka sucuudiga waxa la gudnoon inay soo dhaweeyaan inta wanaag ah ee uu sido is beddelkan: ilaalinta danaha qaranka ee gobolka. Waxa kale la gudboon in ay xuquuqdooda maqan sida ku habboon ku doontan. Daahfurnaan (transparency)  siyaasadeed iyo dhaqaale, ka qayb- qaadasho

buuxda maamulka dalka, iyo caddaalad ay raadiyaan.

Is-bedellada iyo Kacdoon wadayaasha Carabta:

Maaha shacabka sucuudiga oo kaliyata cidda muujisay soo dhaweyn iyo hididiilo in is beddeladan wax sidaan. Kacdoon wadayaasha carabta oo si xun ay u saamaysay mawqifka boqorki hore ee sucuudigu ayaa hididiilo wayn ka muujiyay in salmaan iyo kooxdiisa ay u dhaami doonaan. Hawlgalka Yemen uu kabilaabayna cirka ayu kusii shareeray rajadaas.

Lama dafiri karo in is beddel yimi, waayo wuu yimi. In aanu ahayn kii loo baahnaa kama dhigna in faraha laga laabto oo dadbanan lagu qaabilo. Dhinac kale ma habboona in lagu qurxiyo wajiga nidaamka cabudhiska ee sucuudiga kalihyaata  in uu Iran hor istaagay maalin kaliyaata, kadib marku toban sano ku daawanayay Shacabka Sunniga . shucuubta carabta aya la yidhaahda waxay leeyihiin xasuusta  kalluunka dahabiga ( dhawrkii il-bidhiqsiba ismasaxdaa  xassuustiiso) ee ha isku daydo hadday xasuusan kari waydo inay dib u aqrido taariikhda shantii sanee u danbeysay. Sucuudiga isagaa qaabilay Bin Cali markii uu Tunis kasoo baxsaday, Cali Saalax isagaa hubiyay in aan cid la xisaabtamin 33 sane umadda ka dhacay, kacdoonka Yemen na afuubay oo u badalay ismarin waa siyaasadeed oo u dhaxeeya madaxweyanaha iyo axsaabta mucaaridka, meesha kasaaray dhalinyartii kacdoonka. C.fataax Siisi iyo jeneraalada masar bilyaniska cidda ku caawisaan waa boqortooyada.

Laakiin is beddel ayaa ku yimi hoggaanka dalka intaanad odhan, in aad maskaxda ku hayso cidda aad la tacaamulaysaa ku dhibi mayso marnaba. Sucuudigu waa nidaam talo maroorsi, cabudhis, iyo musuq maasuq ku dhisan, joogitaankiisa u arka in uu ku xidhanyay  sidaas ayuu weligii ahaa, ahaanayaana haddan dadkiisu bedellin.

Halgamayaasha xorriyadda ee carabtu waa inay ka faa’idaystaan  awoodda siyaasadeed iyo milatari ee uu keeni karo garab istaaga dawlad awood goboleed ah sida sucuudiga. Waa inay ugu awoodaystaan Iran iyo xulafadeeda  ee kasoo horjeeda kacdoonka xorriyad doonka guga carbeed. Taas kama dhigna inay ka tanaasulaan mawqifkooda iyo xukunkooda akhlaaqiga ah : in sucuudigu yahay nidaam talo-maroorsi ah oo ku dhisan ku tumashada xuquuqul insaanka, lamid ahna kaligood taliyaasha ay iyagu kasoo horjeedan. Waa in ay ka digtoonaadan in sucuudigu u isticmaalo in uu dajiyo dadkiisa isaga ku kacsan, isagoo iska dhigaya taageeraha xorriyada. Hadduu yahay sidaas shacabkiisa ayuu siin lahaa xaqqooda. Ta ugu muhiimsan waa in ay ka digtoonaadan in dagaalkooda uu sucuudigu lacagtiisa iyo fatwadiisa diiniga ah ugu badalo dagaal sunni iyo shiico, si uu iran ula dagalamo. Shiicada iyo Iran dhanka kacdoonga guga carabta ayay maanta taaganyiin laakin iska caabintoodu kama dhigna in shiico ahaan loola dagaalamayo. Sucuudiga dan ayaa ugu jirta in dagaalka iska badalo dagaal dulmanayaal iyo daalimiin. Fursaddas waa in aan la siin.